‘Wat zie je?’ is een vraag die velen met moeite beantwoorden. Het is immers niet makkelijk een visuele waarneming objectief te beschrijven, zonder te interpreteren wat je ziet. Of het nu bij je coschap dermatologie of huisartsgeneeskunde is, deze vaardigheid is relevant bij ieder vak waarbij inspectie van belang is.
Het lichamelijk onderzoek en beschrijven van huidafwijkingen en huidziekten kan uitdagend zijn. Tegelijkertijd kan een simpele blikdiagnose de valkuil hebben dat je belangrijke overwegingen mist. Om die redenen is het aan te raden een vaste systematiek te hanteren bij de beoordeling van huidafwijkingen. Het meest gebruikte hulpmiddel daarvoor is het welbekende acroniem ‘PROVOKE’. Na dit artikel beheers je de basis hiervoor. De volgende keer dat iemand je vraagt ‘wat zie je?’, hanteer je deze leidraad en loop je de huidinspectie gericht en systematisch door.
Kernpunten
PROVOKE staat voor plaats, rangschikking, omvang, vorm, omtrek, kleur en efflorescenties.
In het bijzonder zijn de plaats en efflorescenties van belang, deze vormen doorgaans de sleutel tot de diagnose.
Ken de morfologische kenmerken van veel voorkomende huidaandoeningen, test je vaardigheid met de oefeningen onderaan dit artikel.
PROVOKE toegelicht, met voorbeelden
Plaats
Rangschikking
Omvang
Vorm
Omtrek
Kleur
Efflorescenties
1. Plaats De lokalisatie van de huidafwijking geeft in het bijzonder belangrijke informatie, gezien veel huidaandoeningen specifieke voorkeurslocaties kennen. Enkele typische lichaamslocaties en de daarmee gepaarde huidaandoeningen zijn:
2. Rangschikking De rangschikking zegt iets over hoe de samenhang is tussen de huidlaesies. Enkele typische voorbeelden en de daarmee gepaarde huidaandoeningen zijn:
3. Omvang Binnen de omvang is het belangrijk te letten op het aantal laesies en de grootte van de laesies. Beide kunnen het beste zo concreet mogelijk numeriek uitgedrukt worden. Ook worden deze begrippen regelmatig gebruikt voor de grootte:
Miliair: 1-3 mm.
Lenticulair: 3-10 mm.
Nummulair: 1-3 cm.
Kinderhandpalmgroot: 3-5 cm.
Handpalmgroot: 5-10 cm.
4. Vorm Bij de vorm gaat het om de vorm van de individuele huidlaesies. Denk hierbij aan rond, ovaal, rechthoekig, lineair (lijnvormig), annulair en grillig, maar ook aan de vorm van verhevenheden, zoals:
Bolrond: atheroomcyste, lipoom, keloïd.
Vlak: urticaria, psoriasis.
Gesteeld: skin tags.
Opgeworpen rand: basaalcelcarcinoom.
5. Omtrek Hieronder valt de begrenzing van de huidlaesie. Hierbij zijn er 2 hoofdzakelijke opties:
Matig scherp of onscherp begrensd: seborroïsch eczeem, atopisch eczeem, cellulitis.
6. Kleur Verreweg de meest voorkomende kleur van huidlaesies bij Kaukasische populaties is roodheid. Maak daarbij onderscheid tussen wegdrukbare roodheid (erytheem) en niet-wegdrukbare roodheid (petechiae, purpura). De eerste treedt vaak op in het kader van inflammatoire dermatosen, de tweede bijvoorbeeld bij een vasculitis. Verder zijn enkele typische kleuren:
7. Efflorescenties De efflorescenties zijn cruciaal bij de morfologische beschrijving van huidaandoeningen. Het is dan ook belangrijk om de verschillende efflorescenties te herkennen en te weten welke aandoeningen ermee gepaard gaan. Een overzicht van enkele belangrijke efflorescenties:
Efflorescenties
Kenmerken
Macula (vlek)
Vlakke, niet-verheven verkleuring van de huid.
Papel (< 1 cm) Plaque (> 1 cm)
Vaste, circumscripte verhevenheid uitgaande van de huid (epidermis of adnexen dermis).
Nodulus (< 1 cm) Nodus (> 1 cm)
Vaste, circumscripte, palpabele verhevenheid (meestal solide) in (epidermis, dermis) of onder (subcutis) de huid.
Urtica (galbult)
Witte, roze of rode oedemateuse papel/plaque.
Vesikel (< 1 cm) Bulla (> 1 cm)
Blaas gevuld met vocht of bloed.
Pustel (puist)
Holte gevuld met pus, kan steriel of infectieus zijn.
Cyste
Holte gevuld met pus of keratine.
Ulcus (zweer)
Circumscript gebied van verloren huidweefsel (epidermis en dermis).
Erosie
Gebied van verloren epidermis dat geneest zonder littekenvorming.
Excoriatie
Oppervlakkige schade aan de huid door krassen, zoals schaafwonden of krabeffecten.
PROVOKE toegepast, enkele oefeningen
Probeer onderstaande casussen van drie veelvoorkomende huidaandoeningen eens morfologisch te beschrijven middels provoke. Wat zie je en wat is je diagnose?
Dus: op beide handruggen een tiental lenticulaire tot nummulaire ronde vlakke matig scherp begrensde erythemateuze plaques. Diagnose: handeczeem, bijvoorbeeld atopisch of ortho-ergisch (irritatief).
Dus: op de linkerneusvleugel een solitaire lenticulaire scherp begrensde ronde glanzende erythemateuze papel met opgeworpen rand. Diagnose: basaalcelcarcinoom.
Casus 3
P: lumbaal, thoracaal en dorsale zijde armen R: gegroepeerd, confluerend O: lenticulair tot nummulair tot handpalmgroot, 50-tal V: rond O: scherp begrensd K: erythemateus E: papels en plaques, squameus (niet goed zichtbaar op foto)
Dus: lumbaal, thoracaal en aan de dorsale zijde van de armen een 50-tal gegroepeerde scherp begrensde ronde erythematosquameuze lenticulaire tot nummulaire papels en plaques confluerend tot handpalmgrote plaques. Diagnose: psoriasis vulgaris.
We gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website soepel draait. Als je doorgaat met het gebruiken van de website, gaan we er vanuit dat je ermee instemt. OkPrivacybeleid
Privacy & Cookies Beleid
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are as essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.